Thứ Năm, 10 tháng 12, 2009

ĐI TÌM MỘT TÍNH CÁCH HÀ NỘI.

TTC tặng chúng ta một bài nữa trong chuỗi bài về Hà Nội của mình. Mời các bạn thưởng thức.


Từ lâu ,khi nói về tính cách Hà Nội, người ta hay dẫn những câu đại để Dẫu thơm cũng thể hoa lài, dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An, hay Ăn Bắc mặc Kinh. Có người giải thích “ Tràng An” đây là Trường Yên Ninh Bình, hay ” Kinh” là Kinh Bắc. Nhưng tôi cứ vơ vào cho Hà Nội vì thấy những tính nết ấy nó cũng định hình rồi. Nhưng dường như Hà Nội thiếu những câu nói về các thói tật không hay, như người Quảng Nam dặn nhau “bất giao Thừa Thiên hữu, bất thương Bắc Hà xứ, bất thú Bình Định thê...”. Hay như cụ Đặng Thái Mai đúc kết về người Nghệ mà tôi nhớ không hết: “bất khuất đến liều mạng, ý chí đến cố chấp, hà tiện đến cá gỗ…”. Mà đi tìm những tính cách Hà Nội thì, bên cạnh những tinh túy, lành mạnh, cũng cần nhấc, tóm cả những thói tật ấy.
Ngược lên nữa thì chưa biết, chưa rành. Nhưng quan sát chung quanh, những họ hàng, người quen, tôi tạm khoanh trong một lớp người ít nhất đã ba đời sống ở Hà Nội. Đời đầu, sinh ra cách nay quãng trăm năm, có thể là những ông thông, ông phán, viên chức nhỏ - cỡ thư kí. Đời thứ nhì, nay quãng bảy tám chục, năm bốn nhăm là học sinh, sinh viên, đóng cửa nhà đi kháng chiến, đầu không ngoảnh lại vẫn biết sau lưng thềm nắng lá rơi đầy. Có người ở lại, theo đến cùng cuộc trường kì, trải qua những giờ phút chiến thắng hào hùng, những đấu tố thời cải cách ruộng đất rồi sửa sai. Có người “dinh tê” vào thành, làm ăn vật vờ rồi năm năm tư sợ quá chạy vô Nam, có thể vào bảy lăm lại chạy đi Mỹ. Không ít người “lốm đốm “, sống ở vùng giáp ranh, không dư dật gì nhưng vẫn có cà phê uống buổi sáng, bụng dạ để cả hai phương. Đời thứ ba năm nay quãng 40-50tuổi, đang sống khì khì giữa bố mẹ bên trên, con cái ở dưới.
Không tính đời thứ tư ,dù rõ ràng là một thế hệ, vì họ khác nhiều quá, chưa định hình và cũng không dễ hiểu .
Những người khoanh lại ở trên đều có vài đặc điểm chung, như trải nhiều biến động chính trị, từ quân chủ mạt vận đến Pháp thuộc, Nhật thuộc, Cách mạng. Xen giữa là các vận động xã hội: Nho tàn, Tây học, cải tạo tư bản, chiến tranh giải phóng, chiến tranh phá hoại, bây giờ là kinh tế thị trường .... Lí lịch họ thường ghi xuất thân viên chức, “tạch tạch sè “ , thị dân, nội trợ gì đó. Nghĩa là họ không phải quân chủ lực cũng như quân tiên phong.
Tạm lấy một cái đặc điểm thô kệch nhất làm căn cứ, là đã cư trú ba bốn đời ở Hà Nội rồi quan sát, nhận xét họ, có thể thấy được những cái gọi là tính cách chung. Như giao tiếp nhỏ nhẹ, không ăn to nói nhớn. Dù từng cá nhân có thể quá khép nép hay quá hài hước, lối tỏ ra của họ có chừng mực, không vồ vập mà ý nhị. Không nhậu lấy vui, cả mâm quay vòng một chén rượu đến lúc “đổ “ là vui, họ ưa nhâm nhi, lấy câu chuyện làm trọng, và cũng chỉ là “trà tam tửu tứ “ chứ không thích đông. Có lẽ vì vậy mà trai Hà Nội rất được gái Nam ưa, dù chưa biết so với đàn ông Nam thì ai chơi hết mình hơn. Dù rủng rỉnh hay nghèo kiết, họ khá khó tính trong thưởng thức văn học nghệ thuật, ăn uống, mặc, chơi, Tiếp thu văn hóa Pháp rất ngọt, hình như là tạng họ dễ chấp nhận những Nguyễn Tuân, Thạch Lam, Vũ Bằng hơn văn chương tranh đấu ( xin nói ra ngoài đề tài: Nguyễn Tuân là duy mĩ, nên đòi ông phải có màu sắc, thái độ rõ ràng, mãnh liệt quá với thiện - ác , giàu - nghèo là không phải lối) . Xin trở lại: họ ăn phở phải có cọng mùi, cá là phải thì là, rất trọng vị, không thích bún riêu thả trứng đèo cả thịt bò với nem tai kẻo mà mất vị tanh đi. Đội mũ vải na ná mũ phở ngày xưa cũng gấp mép sau lên một chút, làm đỏm kín đáo như thế.
Kẻ chợ là nơi chịu nhiều sức ép. Những luồng dân từ tỉnh du nhập theo các thay đổi thời thế, mang lại lời ăn tiếng nói, nếp sinh hoạt ở quê lên. Phải nói là bản năng sinh tồn của người tiểu tư sản không mạnh. Thời cải tạo nhà đất, họ thu mình vào nhà trong, lên gác, để lại mặt phố Hàng Ngang, Hàng Đào cho dân mới. Để rồi, dần dà, con cháu sinh ra, một nhà ba bốn thế hệ, dù cố giữ lấy lề nhưng vục vặc nhau là điều không thể tránh. Cũng bởi sức tranh đấu kém, ngại va chạm, ít tham vọng, họ thường chọn những việc chuyên môn như bác sĩ, kĩ thuật, văn nghệ, dạy học ... (nhiều khi không chọn mà do lí lịch sắp xếp ). Nhưng cũng phải nói là người Hà Nội gốc không có tính cộng đồng mạnh như người Nghệ An, Hà Tĩnh (vốn chiếm một nửa các cơ quan ngành giáo dục đào tạo ở thủ đô hiện nay). Có cái gì đó dè dặt trong thái độ sống của họ - dù chưa đến nỗi yếm thế. Họ thích làm việc, có ý tưởng, chính kiến nhưng thiếu hẳn tham vọng, sự chịu đựng lì lợm các sức ép. Sắc sảo trong quan sát nhưng hay xét nét, họ cũng thiếu tính kỉ luật, sự đoàn kết để làm nên thành công. ít người làm quản lí, có nghĩa là không quyền lực, không đè khiến được kẻ khác, phần do chính sách cán bộ, phần do cái cá tính ấy.
Với sự học và phông văn hóa trên trung bình, với sức cạnh tranh kém, trong đời sống cộng đồng, người tiểu tư sản dễ chấp nhận các sinh hoạt ngoài tỉnh tràn về, nhưng không dễ tiếp thu, hòa hợp. Gặp người ho khạc bừa bãi, phơi quần áo nhỏ nước xuống nhà dưới, họ phản ứng nhún nhường, tránh xung đột. Bị cơi nới lấn chiếm xin đểu, càng co lại. Có phải vì thế mà bị đánh giá “ hoài nghi , lừng chừng “ không? Hào hoa nhưng khinh bạc, vừa tự tôn vừa tự ti, họ thường tỏ tính cách không mạnh, không có ý làm thủ lĩnh. Trong công việc họ có chủ kiến, tinh ý, nhưng phải có người khác tạo điều kiện mới phát huy được khả năng. Tóm lại, tiềm lực người tiểu tư sản phát lộ nhiều ở thời kì hòa bình, ổn định hơn. Không ít đã có thành quả, tạo được những giá trị. Chứ vào thời điểm phải tranh đấu, họ lại ít bươn chải, thiếu quyết đoán. Họ có quá nhiều cái để tiếc. Hiển nhiên là người mới “ ở quê ra “ dễ tiếp thu cái mới hơn họ. Tất nhiên tiếp thu hồn nhiên, ít chọn lọc hơn.
Con người tiểu tư sản là vậy. Còn văn học viết về họ thì sao? Tôi thấy là chưa nhiều và bị vương vướng không ít. Viết về sự đổi đời của người nông dân, một anh thợ gắng học hành, ”trí thức hóa“ rồi trở nên có cương vị dễ hơn những “cô “, “cậu “ gọi bố mẹ bằng “ba me”, “cậu mợ “ đi vào cách mạng. Trong những vận động khoảng dăm chục năm gần đây người tiểu tư sản được ít hơn người nông dân nói chung, và mất ít hơn
người mại bản, quan lại cũ. Mẫu người bị tịch thu nhà rồi nung nấu những ước mơ trên gác xép khó có thể là một điển hình tích cực trong văn học. Một đằng được thấy rõ, như ruộng đất, như vị trí xã hội, đằng này lại có những đòi hỏi rất vô hình, tù mù, thỏa mãn những riêng tư khó vô cùng . Kiểu nhân vật “gàn dở”, theo lối “ chủ nghĩa trí thức “ như tấm gương lấp lánh đâu đó nhưng không đẩy tới, nên cứ bàng bạc, nhàn nhạt, đáng tiếc vô cùng .
Những người sống tại đô thị, có thời phải rời bản quán đi xa vì chiến tranh hay những biến động nào đấy, đã rì rầm làm nên bản sắc văn hóa riêng, những sáng tạo văn nghệ , khoa học cho thành phố. Nhưng để phát huy được bản sắc Hà Nội trong họ lại là chuyện rất khác rồi .

2000 TTC-K3
(Hình minh họa của hanoivanhien.com)

22 nhận xét:

4 SG nói...

Bài viết hay. Tơi thầy được nhiều điều mà bản thân ko nói ra rỏ ràng như vậy.
Tuy nhiên, hình ảnh, tính cách người HN gốc có cái gì yếu đuối, mà yếu đuối nhiều thì chỉ gây nên sự thương hại và sau đó sẽ nhàm chán mờ nhạt. Nếu vậy thì sao Nguyễn Đình Thi lại viết bài hùng ca "Người Hà nội" hoàng tráng như vậy được.
Mơi các blogger lên tiếng phản bác ý kiến nhỏ như con thỏ này!

Về tính cộng đồng của Nghệ Tỉnh mình ơi năm nay lại... thì nên có bài của chính dân cá gổ cho công bằng.

4 SG

Tran Ha Dong nói...

... Chợt nghe vần "SƯỚNG".vút lên cao!
Cha nội này cứ lỉm dỉm lìm dìm , nhỏ nhẹ mà " tinh" phết.
Tuy chưa hơn cha ,nhưng dc sinh ra ở dời như thế cũng "dáng"!

Tran Ha Dong nói...

@TQ;Sao vậy AM,bây giờ mỗi lần vào lại fair dăng nhập à? thảo nào sáng post 2 lần dều mất tiêu mà ko hiểu tai sao,....chán!
Bây giờ nói với chú 4SG vậy.
Nguyễndinhthi có thể nói là 1 tài năng lớn , da hệ.Dó còn là 1 khối mâu thuẫn lớn - kiểu mâu thuẫn giữa nhu cầu tự thân của 1 nghệ sĩ lớn với những tham vọng quyền lực của chính ông ta .
Ngoài 20 tuổi khi còn là sv trường luật ong dã viết sách về triêt học khá nổi tiêng,và hiếm có vào thời bấy giờ.Hoat dộng trong fong trào hs/sv tại HN,sáng tác " Diêt phat xit".Là ng trẻ nhất khi tham gia Dai hộiTân trào ( *),có chân trong ủy ban khởi nghĩa...Là nhân chứng,và tham gia kiến tạo cao trào có 1 ko 2 dó + tài năng trời phú... dã sản sinh ra "người HN ".Lúc này chỉ có hào hùng xốc tới, khói lửa dan bom dâu còn chỗ cho những suy tư như trong
bài viết của TrC!

(*)-những cảm xúc lần dầu gặp Võnguyengiap mà ông nói vơi Trầnhuylieu và Khuấtduytien là nhũng lời tiên tri.
Tui dang hồi hộp chờ 2014 Nguyễndinhchinh sẽ kich hoạt quả bom "hồi kí" của cha .Chăc sẽ DZUI dây !

chao!

AMk3 nói...

@HĐ: Nếu muốn còm men với tên tuổi đàng hoàng thì phải đăng nhập. Còn để còm bằng tên "vô danh" thì cứ thế mà viết rùi đăng lên thui. Ông là quân tử, nhất quyết không còm nặc danh :))

Nặc danh nói...

Chài !Thằng cha AM này tệ quá ! Cổ súy cho những chuyện mờ ám.Thử cái chơi.....

TTC nói...

4SG:HN có nhiều "âm hưởng", đây chỉ là MỘT. Mình còn loạt bài "Kính vạn hoa", ví thành phố như cái kính ấy,xoay đi một chút lại thấy khác
Thích những nhận xét thẳng thắn thế này lắm
-Nhưng NĐT còn là khối mâu thuẫn lớn kinh khủng. Đến mức ko viết được hồi ký, chỉ để lại nhật ký

4 SG nói...

Hì hì... Các pác biết về NĐT hơi bị kỷ đó!! Mà tui đố các pác :

Ai đã viết và trong tác phẩm nào về cái "khối mâu thuẫn lớn kinh khủng" đó!

@TTC: Mong pác cho ra sớm và đều loạt bài viết về HN. Cám ơn trước!

@TĐH: Pác có thể cho biết các lời tiên tri của NĐT rên blog? Nếu cần kín đáo, thì gởi email cho AMK3. Pác ấy sẽ chuyển giúp.

Chúc các pác bút lực dồi dào!

4 SG

Nặc danh nói...

Nói đến 2 chữ 'quân tử',người ta thường nói 'quân tử tàu'.Còn chữ nào nữa dính dáng đến hai chữ này? Mong các đại ca chỉ giáo.Ví dụ : Nhạc bất Quần trong 'Tiếu ngạo giang hồ' được gọi là 'ngụy quân tử'..dâng dâng dà dâng dâng...Hổng bít có 'quân tử..Trỗi' được không hỉ.Kính.

Nặc danh nói...

-Ke ke TC nói dúng chỉ nhật kí thui .Dạo này có hay tiếp xúc với Dìnhchinh ko? Trước cùng học ở DHKTQS nhưng tui ko quen .2,3 năm trước thấy Chính viết nhiêu và thẳng ,kể ra những chuyện "lùm sùm"(vốn vẫn có rất nhiều)bên hội nhà văn .Chỉ có 1 chi tiết mà minh ko tin lắm là Nguyênngoc cũng rất hăng khi dịnh giành ngôi "minh chủ" trên văn dàn!
-4SG:KO có gì "tế nhị" ở dây cả.Khi lần dầu nhìn thấy dáng di với sải chân dài bươc nhanh toát lên ý chí và nghị lưc fi thường sẽ dạp bằng mọi chông gai fias trươc của VNG ,NDT tiên doán dây sẽ là 1 nhân vật lớn trong lịch sử.Dơn giản vây thui !
Riêng tui thấy,ko kể tới những biến cố"dâu bể" của lịch sử và cá nhân, chỉ riêng viêc chứng kiên lần lượt những cái chêt của biêt bao chiên hữu vào sinh ra tử trong suôt mấy chuc năm nay của VNG cũng là kì lạ và hiếm có trong dời rùi.


THD-K3

Nặc danh nói...

A mà này,AMK3 làm Kim-dồng từ hồi nào zday? Chuyên chuyển thư mật cho dại ca 4SG à?
..." Anh Kimdong làm liên lạc,
Mang thư mật rất tài tình..."

Ke ke!

THD-K3

AMk3 nói...

@HD: Bố là quân tử hơi bị tàu...tự mình thức khuya dậy sớm, lục tung hàng núi blog... tìm cái sự kiện không hề tồn tại! Giờ thì thỏa mãn nhé, đã cho lão béo một chưởng đáng đời...kekeke
Nhân nói chuyện thư mật, bố nhận được email mời làm thành viên đăng bài cho BLk3 chửa? Nếu không tin tưởng anh Kim Đồng thì nói NC cấp quyền cho, biết đâu hắn còn khuyến mãi cho bố mấy viên Via...Tàu để thăng hoa cái Sướng vút lên ấy. :D

Nặc danh nói...

@AMK3 :Tao dã trả lời mày qua mail từ lâu rùi mà (2 lần).Hôm dó TULY mail hướng dẫn tao, tao lam "cái rẹt".
NC là thằng nào thế? nó buôn cái món ấy à?
À tao luận ra rùi.Thằng "bán thuốc dạo"(nói theo kiểu Khải đù )thường phục vụ bọn thằng Phi và Trung "lot".

ke ke chào Kimddoong nha!


THD-K3

AMk3 nói...

@HĐ: nếu đã đăng ký được rồi thì phải thấy được cái mặt mày trên danh sách người viết chứ? Và nếu đã có quyền thì mau mở topic mới đi, mấy cái ní nuận cao siu tao theo hổng nổi.

4 SG nói...

Các pác K3 xuất hiện càng nhiều và chất lượng bài quá đã. Phen này blog K3 lên chỉ số Alexa rùi!

AMK3 đâu có thành Kim Đồng được vì pác còn thiếu điều kiện tiên quyết!! Hố hố hố...

sao các pác chưa trả lời câu đố vui có thưởng!! Nay tăng thêm 1 chai Đế Hóc Môn nặng pà cố!

Đề nghị pác AMK3 cấp phép cho 4SG tui được đăng hoặc giới thiệu bài. Cám ơn trước!

4 SG

Nặc danh nói...

@4SG :Qủa là tui dã dọc ở dâu dó rùi mà ko nhớ nữa ,tóm lại là xin chịu.Giair dáp ngay nhé, tôt nhât là cho xin dường link, xin cảm ơn trươc.
@AMK3: ko hiểu sao ko thấy cái mặt tao trường lên nhỉ? vào blogk3 rùi dăng nhập thì thấy cửa sổ blog tên mình,thế là dc rùi fair ko?.Mà thật ra tao cũng chỉ " ăn theo nói leo "thui .Xem bài của anh em có cảm xúc gì thì "phụt " ra.Tao làm tí gọi là "doản văn " thui ,còn "trường ca " thì fair trông dợi vào tài năng của bọn TC,TL....
À mà này sao mấy thằng viết lách dc như ThCông,Chítho,Xuânnam,Chínhan....di dâu mất tiêu rùi nhỉ? mày kêu chúng nó vào cho "xôm".Dến măt dày như bọn Phihung Trunglot mà dạo này cũng chăm vào blog anh em mình ra phết thỉnh thoảng còn cho nhận xét "đểu " nữa

Thân!

THD-K3

TC nói...

4SG: bà DTH trong BKBAV à? Nhưng dấy là tiểu thuyết

Nặc danh nói...

@TC:BKBAV viết chán bỏ mẹ thua xa những tác fẩm trước của mệ.Quan trong nữa theo tui la có ko dên 1% sự thực.Gọi là tiểu thuyết hoang tưởng (giả dối).
Hay và dẹp thì thật tuyệt.Nhưng trước hết hãy cho tui biết sự thật!.

Xin lỗi bon chen tí!

THD-K3

TC nói...

Bà này nhận huân chương gì đấy của Pháp với đánh giá kèm theo đại loại "đóng góp cho tiến trình xã hội (hay chính trị gì đó)". Nghĩa là nó cũng ko đánh giá cao chất lượng văn chương của bà
Còn cái sự thật ông khao khát, trước đây nhà lý luận số 1 định nghĩa chủ nghĩa hiện thực XHCN là "phản ánh cuộc sống theo hướng đi lên".
Nói cho cùng thằng nào "phản ánh" cái gì đều có mục đích, nếu ko tả một con người chỉ chiều cao, mầu tóc... là xong. Thành ra cái hiện thực nào đến người đọc đều kèm theo thông điệp của người viết, ít nhiều có giáo huấn, tuyên truyền. Ở môi trường thông tin đầy đủ thì người đọc có điều kiện lọc cái gì, cái gì bỏ hơn. Như CCRĐ ấy, '53,'54 có tác dụng động viên bộ đội "đến từ nông thôn" chiến đấu chứ. Rồi ko được nói đến nữa, bi giờ người ta chỉ nhắc đến cái ác nó để lại

tualinh nói...

@Tr.Ch : Cậu thật công bằng!

TC nói...

TL: mình 2 tuổi nhà ở Lập Thạch Vĩnh Phúc, bà bánh đúc đi qua,chạy theo gọi ngã, thành sẹo ở trán

3-4 tuổi gì đó, mẹ bị quy địa chủ, nhà cô lập, nông dân bên ngoài "đả đảo địa chủ", mình chạy ra hô theo, ko ngã nên ko có sẹo gì cả

Nặc danh nói...

@ TC+AE: Xin lỗi moi ng nha tui nhầm .Ko fair BKKAV mà DCCL cơ ...

Keke!

THD-K3

4 SG nói...

@TC: Pác chỉ ra đúng rùi! BKBAV là chính xác. Chuyện cái cô giáo có anh chồng phóng viên truyền hình đó!
Hoan hô!! Khi ra HN sẽ "trao giải thưởng" cho pác ở cái quán nào đó!

Từ lúc đọc xong cuốn đó trong những năm 80 (giấy còn vàng lắm)thì tôi nhìn VNS VN với con mắt rộng lượng hơn. Vì họ cũng như mình, có một phần tinh tuý cao đẹp, rồi cũng có một phần cặn bã...

Mong các pác com men nhiều hơn về người HN!

4 SG